Martyrologia nauczycieli, urzędników, działaczy społecznych z Krajny w czasie II wojny światowej

Adamski Kazimierz, Nakło	policjant	Zamordowany w nieznanych okolicznościach.
Badura Kazimierz, Nakło	radny miejski	Zamordowany przez gestapo w Bydgoszczy w 1944 r.
Bąkowski Wacław, Więcbork	sekretarz gminy	Zamordowany jesienią 1939 r.
Błażejewski Władysław, Nakło	p.o. burmistrza	Zamordowany przez gestapo w Bydgoszczy w 1940 r.
Bruździński Józef, Wyrzysk	harcmistrz	Zamordowany w nieznanym obozie koncentracyjnym.
Ciążyński Seweryn, Mrocza	burmistrz	Zamordowany pod Słupówkiem 3.10.1939 r.
Cieśla Franciszek, Gimnazjum w Nakle	nauczyciel rysunków i robót ręcznych, artysta malarz	Aresztowany 15.10.1939 r., więziony w Nakle i Bydgoszczy, zamordowany w nieznanych okolicznościach, po wojnie zwłoki rozpoznane w zbiorowym grobie pomordowanych w Osowej Górze.
Doręgowski Tomasz, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Stutthofie.
Faczyński Marian, w latach 1921-1930 nauczyciel Gimnazjum w Nakle, od 1930 r. nauczyciel Gimnazjum Klasycznego w Bydgoszczy	nauczyciel rysunków i robót ręcznych, artysta malarz	We wrześniu 1939 r. emigrował z rodziną do Lwowa, uwięziony przez Rosjan, zesłany do Kazachstanu, zmarł na katordze.
Fertykowski Antoni, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Stutthofie w 1945 r.
Fiebig Edmund, od roku 1921 do okresu późnych lat 30. nauczyciel Gimnazjum w Nakle, następnie nauczyciel Gimnazjum Humanistycznego w Bydgoszczy	nauczyciel języka francuskiego, działacz harcerski- komendant Hufca w Bydgoszczy	Zamordowany w Dolinie Śmierci w Fordonie we wrześniu 1939 r.
Figurski Jan, Runowo	nauczyciel	Zamordowany jesienią 1939 r.
Gapiński Czesław, nauczyciel Gimnazjum w Nakle	nauczyciel matematyki, języka niemieckiego, śpiewu, zastępca dyrektora	Aresztowany przez Niemców, zdołał zbiec w drodze do obozu koncentracyjnego.
Gapiński Julian, Mrocza[1]	kierownik szko-ły w Mroczy	Zamordowany pod Słupówkiem 3.10.1939 r.
Głuski (Guski?) Jan, Więcbork	sekretarz adwokacki	Zamordowany jesienią 1939 r.
Gruchalski Ignacy	policjant	Przewoził na Wołyń tajne dokumenty, pojmany przez NKWD, więziony w Ostaszkowie, zamordowany w Twerze.
Jarosz Witold, Wyrzysk	lekarz	Zamordowany pod Mrozowem 2.11.1939 roku.
Kapczyński Andrzej, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Mauthausen 9.04.1941 roku.
Kapsa Piotr, Mrocza	działacz samorządowy	Zamordowany w obozie koncentracyjnym.
Karol Ostrowski, Mrocza	sędzia	Zamordowany w obozie koncentracyjnym.
Karowski Franciszek, Wysoka	kierownik szkoły	Zamordowany w Paterku 28.10.1939 r.
Kasper Antoni, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Poznaniu 3.06.1942 r.
Konek Marian, Wiktorówko	kierownik szkoły	Wywieziony jesienią 1939 r. do Dachau.[2]
Koralewski Władysław, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Oświęcimu 19.11.1942 roku.
Kowalski Wacław, Wyrzysk	działacz społeczny	Zamordowany w Mauthausen 6.04.1945 r.
Królik Klemens, Nakło	urzędnik bankowy	Zamordowany w Dachau 28.12.1940 r.
Kuliński, Łobżenica	nauczyciel	Torturowany w więzieniu w Łobżenicy.[3]
Lauferski Antoni, Gimnazjum w Nakle	nauczyciel historii	W stopniu porucznika 15 Pułku Artylerii w Bydgoszczy brał udział w kampanii wrześniowej. Ciężko raniony podczas obrony Warszawy, zmarł 17.09.1939 r.
Lewandowski Sylwester, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Stutthofie 5.12.1944 r.
Lindecki Piotr, Więcbork	burmistrz	Zamordowany jesienią 1939 r.
Malicki Wacław, Wyrzysk	księgarz, drukarz, wydawca „Głosu Krajny”	Zamordowany w Wyrzysku 2.09.1939 r.
Marciniak Franciszek, nauczyciel Gimnazjum w Nakle	nauczyciel historii i geografii, działacz harcerski	Więziony w Mauthausen.
Marciniak Marcin, Wyrzysk	akcyźnik	Więziony od 1940 r. w Dachau.
Mędlewski Michał	urzędnik, dziennikarz, literat, redaktor „Głosu Krajny”	Więziony 6 lat w obozie w Murnau.
Misiak Janusz, Wyrzysk	działacz harcerski	Więziony w obozach koncentracyjnych do maja 1945 r., uwolniony przez armię amerykańską.
Mróz Zygmunt, Więcbork	nauczyciel	Zamordowany jesienią 1939 r.
Murach Franciszek, Wyrzysk	powstaniec wielkopolski	Więziony w Stutthofie, zwolniony - następnie wywieziony z całą rodziną do obozu w Potulicach.
Naftyński Leon, Więcbork	sędzia	Zamordowany jesienią 1939 r.
Nowacki Czesław, Wyrzysk	nauczyciel	W stopniu porucznika poległ w kampanii wrześniowej.
Pawłowski Aribert, Wyrzysk	syn radcy prawnego	Poległ w kampanii wrześniowej.
Piniecki Tadeusz, Mrocza	nauczyciel	Aresztowany 14.10.1939 r., zginął w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu.
Polakowski Zygmunt, dyrektor Gimnazjum w Nakle w latach 1924-1930, od 1930 r. dyrektor Gimnazjum Klasycznego w Bydgoszczy	polonista, filolog klasyczny, członek Związku Zachodniego	Aresztowany w październiku 1939 r., więziony w Bydgoszczy, zamordowany w Dolinie Śmierci w Fordonie 31.10.1939 r.
Radtke Edmund, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Stutthofie.
Saganowski Teofil, Nakło	radny miejski	Zamordowany w nieznanym obozie koncentracyjnym.
Sielski Antoni, Nakło	urzędnik sądowy	Zamordowany w Mauthausen 15.05.1941 roku.
Sobieszczyk Antoni, Wyrzysk	kierownik szkoły powszechnej	Zamordowany w Paterku prawdopodobnie 28.10.1939 r.
Stawicki Stefan, Nakło	urzędnik	Zamordowany w Mauthausen 22.12.1940 roku.
Szlagowski Stefan, Suchorączek[4]	nauczyciel	Zamordowany jesienią 1939 r.
Tamborski Kazimierz, Nakło	radny miejski	Zamordowany w Stutthofie.
Trapacki Wawrzyniec, Więcbork	sekretarz adwokacki	Zamordowany jesienią 1939 r.
Wachowicz Czesław, nauczyciel Gimnazjum w Nakle[5]	nauczyciel wychowania fizycznego, działacz sportowy	5 lat więziony w oflagu Murnau.
Werdin Leon, Nakło[6]	radny miejski	Zamordowany w Mauthausen 20.07.1942 roku.
Wilczyński Bronisław, Wyrzysk[7]	urzędnik starostwa	Więziony od 1940 r. w Dachau.
Wojtkowiak Czesław, Więcbork	urzędnik miejski	Zamordowany jesienią 1939 r.

[1] Perlińska A., [w:] Czas przełomów 1919-1956, [w:] Mrocza. Z dziejów miasta i gminy, op. cit., s. 113, także: Akta Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy, Ok.By.Ds. 1/69 i 23/71.

[2] Kruża Z., Swastyka nad Górką Klasztorną, op. cit., s. 38.

[3] Mietz A., Pakulski J., Łobżenica, portret miasta i okolicy, op. cit., s. 293.

[4] Jastrzębski W., [w:] Więcbork w latach II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej, [w:] Więcbork, szkic monografii miasta, op. cit., s. 87.

[5] Znaniecka J., Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle n/Not. w latach 1876-1976, op. cit., s. 77-79.

[6] Perlińska A., {w:] Nakło w latach 1939-1945, [w:] Nakło nad Notecią. Dzieje miasta i okolicy, op. cit., s. 290-292, także: AP Bydgoszcz, Starostwo Powiatowe Wyrzysk 1945-1950, sygn. 11.

[7] Janicki L., [w:] Okupacyjne dzieje Wyrzyska, [w:] Dzieje Wyrzyska, op. cit., s. 182-203.

Romuald Rosiński

Martyrologia nauczycieli, urzędników, działaczy społecznych z Krajny w czasie II wojny światowej